بیست و پنجمین جایزه ادبی و تاریخی دکتر محمود افشار
مراسم اهدای بیست و پنجمین جایزه‌ی تاریخی و ادبی بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار در ساعت ۱۸ روز سه شنبه، ۲۷ خرداد ماه در کانون زبان پارسی برگزار شد. هیئت گزینش جایزه ی تاریخی و ادبی دکتر محمود افشار، بیست و پنجمین جایزه ی خود را به پاس یک عمر خدمت به زبان فارسی و ایرانشناسی، به دانشمند زبانشناس، استاد دکتر علی اشرف صادقی اهدا کرد. این جایزه که شامل یک لوح، یک نشان و یک قالی دستباف نائین، زیوریافته با نام علی اشرف صادقی بود، به دست رئیس شورای تولیت بنیاد موقوفات، به ایشان اهدا شد.
در ابتدای برنامه، آیت الله محقق داماد رئیس شورای تولیت موقوفه، با قرائت شعری (از حسین خطیبی نوری) سخن خود را آغاز کرد:
ای زبان پارسی افسون‌گری // هرچه گویم از تو، زان، افزون‌تری
این صدای توست کاندر گوش ماست // میشناسم من، صدایی آشناست
بانگ او وابانگی از فرهنگ توست // این صدای پای پیشاهنگ توست
در تک آور پای و سر در پیش نه // تکروان را در قفای خویش نه
نکته پردازی فرح اندیش باش // قهرمان داستان خویش باش
استاد دکتر علی‌اشرف صادقی
وی گفت: بنیاد به دست یک ایراندوست، حاج دکتر محمود افشار، بنیان گذاشته شده و اینجا که نشسته اید خانه ی مسکونی آن بزرگوار بوده که بازسازی شده است. موقوفه تنها برای تاریخ، جغرافیا و زبان و ادبیات فارسی است. در متن موقوفه آمده است که باید سالی یک جایزه به بهترین کسی که در این زمینه ها کار کرده است داده شود. هیئت مدیره امسال به اتفاق آرا به دکتر صادقی، استاد نامدار ادبیات فارسی، رای دادند و شایستگی ایشان را برای دریافت این جایزه اعلام کردند. من و ایشان همشهری هستیم. استاد صادقی اصالتا متعلق به همان شهری هستند که من در آن به دنیا آمدم، یعنی قم، که امروزه همه آن را میشناسید. پدر ایشان، اشرف الواعظین، واعظ، و جد ایشان از فقیهان بزرگ دوره ی قاجار و مظهر وقار و دانش و آزادگی بود که مدرسه ی حاج ملاصادق را ساخت. ما چهل سال در دائره‌المعارف همکار و همراه بودیم و با ایشان دوران دوستی داریم.
پس از صحبت آیت الله محقق داماد، علی دهباشی ضمن تشکر از پژمان فیروزبخش که در فرصت بسیار اندک جشن نامه ای را تهیه کرده، گفت: فهرست کاملی از آثار و کتابها و مقالات استاد صادقی در این جشن نامه آمده است.
او همچنین طی سخنی کوتاه در خصوص این جایزه ابراز داشت که: اهدای جایزه ی بنیاد موقوفات دکتر افشار از سال ۶۸ شروع شد و نخستین آن به نذیر احمد رسید. غلامحسین یوسفی، کلیفورد ادموند، امیرهوشنگ ابتهاج، برت فراگنر، نجیب مایل هروی، آنجلو پیه مونتسه، منوچهر ستوده، ریچارد فرای، فریدون مشیری، عبدالحسین زرین کوب، کلیفورد ادموند باسورث و… ازجمله دیگر اساتیدی هستند که جایزه ی موقوفات را گرفته اند. سال گذشته ژیلبر لازار، دانشمند فرانسوی، برنده ی آخرین دوره، یعنی بیست و چهارمین دوره ی این جایزه بود و اکنون جایزه ی بیست و پنجم به دکتر صادقی تعلق گرفته است.
منشور جایزه
دکتر ژاله آموزگار، استاد دانشگاه تهران، عضو فرهنگستان و عضو شورای گزینش موقوفات سخنران بعدی بود. ایشان صحبت خود را اینگونه آغاز کرد: به مهمانی زبان شیرین فارسی خوش آمدید. میزبان اصلی ما روانشاد محمود افشار یزدی است و مهمان ویژه ی ما دکتر علی اشرف صادقی؛ من هم مانند شما یکی از مهمانان. میزبان یزدی تبار است، مهمان ویژه زاده ی قم است و من آذری زبانم. و تک تک شما به خطه ای از این سرزمین دوست داشتنی تعلق دارید. آنچه همه ی ما را در این محفل یک دل کرده، زبان فارسی است. این زبان است که پیوند ما را با شاهنامه و رودکی و عنصری و نثر روان بیهقی و سعدی و… برقرار کرده. گرچه هر یک زبان ویژهای مربوط به زادگاه خودمان داریم، اما همه ی ما با یک زبان واحد شعر فردوسی را میخوانیم و توانایی را در دانایی میبینیم. ایمان بیاوریم به جادوی کلام در زبان شیرین پارسی. محمود افشار عاشق این سرزمین بود و راز پایداری و جاودانگی آن را در حفظ این زبان میدانست. بنیاد موقوفات دکتر افشار این بار با انتخابی بسیار بجا، دکتر علی اشرف صادقی را از سوی بنیاد افشار به عنوان یکی از خدمتگزاران و دلسوزان واقعی این زبان برگزیده است. کارنامه ی درخشان علمی دکتر صادقی و فهرست مقالات و کتابهایش در اختیار همگان است. او دانشمندی بنام است که همیشه دغدغه ی علم و زبان فارسی را داشته است.
قالیچه جایزه
خانم آموزگار پس از ذکر خاطرهی آشناییاش با دکتر صادقی گفت: علی اشرف صادقی همیشه پژوهشگری ماند در خدمت و وفادار به زبان فارسی. او زبانشناسی است که ارتباط تنگاتنگی با ادبیات فارسی و زبان فارسی باستان دارد، و از این رو نسبت به بقیه برتری دارد. بسیار خوشحالم که ایشان برگزیده ی جایزه ی این دوره است. خداوند بر تعداد این دانشمندان بیفزاید. برای حفظ هویتمان زبان شیرین پارسی را پاس بداریم.
دکتر حسن انوری، عضو شورای گزینش کتاب، سخنران بعدی برنامه بود که پس از سلام و درود به حاضران و درود و فرخ باد به دکتر صادقی و همسرشان، از سابقه ی آشنایی پنجاه و شش ساله اش با ایشان در لغتنامه ی دهخدا گفت. و ضمن ارج گذاری به زحمات و پژوهشهای او افزود: دکتر صادقی بعد از برگشت از اروپا خیلی زود خودش را به عنوان یک دانشمند زبانشناس به جامعه ی علمی ایران شناساند. ایشان علاوه بر اینکه دانشمندی است فاضل، یک شخصیت رسانه ای هم هست به این معنا که سردبیری و اداره ی چند مجله از جمله مجله ی زبانشناسی در مرکز نشر دانشگاهی و مجله ی فرهنگ نویسی در فرهنگستان زبان و ادب را بر عهده داشته است. او بیست سال است که مشغول تدوین فرهنگ جامع زبان فارسی است. امیدوارم طول عمر توام با تندرستی داشته باشد و بتواند این کار سترگ را به فرجام برساند.
امید طبیب زاده، از نسل اول شاگردان استاد صادقی، سخنران بعدی بود که در مورد زبانها و تسلط استاد بر زبانهای گوناگون صحبت کرد. وی گفت: من سی سال پیش در مرکز نشر دانشگاهی با دکتر صادقی آشنا شدم. در ابتدا نمونه خوان مجله و دانشجوی ایشان بودم و سپس همکار شدیم. تسلط ایشان بر زبان تسلط یک پالوگلات نیست و حتی تسلط یک زبانشناس هم نیست. ایشان به تمام زبانهایی که میدانند، ماخذ زبانشناسی آن را نیز میشناسد. هرگاه دانشجویی به ایشان مراجعه میکند و در باب تالیف مقاله ای از استاد راهنمایی میخواهد، او را به چندین و چند مطلبی که در زبانهای دیگر به همان موضوع نوشته شده ارجاع میدهند و توجه او را به مقالات و پژوهشهای ایرانشناسان غربی جلب میکنند و آن را امری ضروری میدانند. مهمترین درسی که استاد صادقی به دانشجویانش داده این است که هرگز خود را آغازگر تاریخ ندانند و راه رفته را دوباره طی نکنند.
طبیب زاده در انتهای سخنش به ذکر خاطره ای از استاد پرداخت و با بیان این شعر صحبتش را تمام کرد:
هرگز حسد نبردم بر منصبی و مالی // الا بر آن که دارد با صادقی وصالی
غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، آخرین سخنران این نشست فرهنگی و مراسم بزرگداشت بود. ایشان ضمن سلام و ادب به جمع ارجمندی که به احترام دکتر صادقی گرد آمدند گفت: معمولا وقتی انتخابی صورت میگیرد همه در مورد آن انتخاب داوری میکنند و فرصتی برای سنجش آن شخص منتخب به وجود می آید. اکنون که دکتر صادقی از طرف بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار برای دریافت بیست و پنجمین جایزه انتخاب شده، هر کسی می شنود به حسن انتخاب بنیاد آفرین می گوید. این یک واقعیت است. من کسی را نمی شناسم که این خبر را بشنود و اعتراض یا پرسشی بکند که چرا؟
هر کس که دید روی تو بوسید چشم من // کاری که کرد دیدهی من بیبصر نکرد
انتخاب بسیار خوبی بوده و من هم به دکتر صادقی و هم به بنیاد موقوفات تبریک میگویم.
دکتر حداد در ادامه، در مورد آشنایی و ارتباط با استاد از سالهای دور پیش از انقلاب گفت و نیز از سالهای همکاری در فضای فرهنگستان. ایشان گفت: در این هفتاد هشتاد سال با انواع دوگانگی ها روبه رو بوده ایم که بعضاً منجر به گسیختگی و گسل میشود. دوگانگی را با توجه به شرایط و زمان می توان مصادیق مختلف برشمرد. مثل دوگانگی جدید و قدیم، ایرانی و غربی، زبانشناسی و ادبیات و… که نتیجه ی آن درگیری ها، تک بعدی بودن و تعصب میشود. در مقابلِ دوگانگی جامع بودن است. ما باید چراغ برداریم و دنبال استادان جامع بگردیم. در گذشته دکتر یوسفی و دکتر زرین کوب، و در روزگار امروز ما دکتر شفیعی کدکنی و دکتر صادقی نمونه ی کامل اعتدال و جامعیت هستند. این تصویری است که از دکتر صادقی در ذهن من نقش بسته و حداقل حاصل بیست و هفت سال تماس هفتگی من با اوست. اعتدال و سلامت فکری، روشنی بیان و قدرت استدلال مشخصه ی اوست. ما مفتخریم که در فرهنگستان اعضای پیوسته ای مثل دکتر صادقی داریم. در فرهنگستان او را یک مجتهد و مرجع و ملجا در زبان و ادب فارسی میدانیم و اظهار نظرش برای ما فصل الخطاب و حجت تمام است.
آیت‌الله دکتر سید مصطفی محقق‌داماد و دکتر علی‌اشرف صادقی
پس از اتمام سخنرانی ها، پایان بخش نشست، قرائت متن منشور توسط آیت الله محقق داماد و سخنرانی استاد با حاضران بود. دکتر صادقی بعد از درود و سپاسگزاری، به قرائت خطابه شان که در مورد پیشینه و تاریخ زبان فارسی بود پرداختند و دقایقی در این باره سخن گفتند. ایشان با بیان اینکه از ۲۵۰۰ سال پیش به این سو، زبان فارسی، زبان رسمی ایران و زبان واسط تمام اقوام در این سرزمین بوده است گفت: این بنده بر خود می بالد که نزدیک به شصت سال از عمر خود را صرف تحقیق این زبان کرده و در آینده هم بر همین راه خواهد بود. چنین باد.
مراسم بیست و پنجمین دوره‌ی جایزه‌ی موقوفات دکتر افشار در ساعت ۲۰ و با پذیرایی و گفت‌وگوهای دوستانه در فضای زیبای باغ موقوفه به پایان رسید.
گزارش از سهیلا یوسفی
لینک کوتاه:
