مرحوم جلال آل‌احمد در کتاب سفر فرنگ نوشته است: «درخشش صدام کرد که «بیا برو» به جبران سگدوی‌ها در مهرگان یا به هر عنوان دیگر» (ص ۱۷).
چون ایشان مطلب دیگری را درباره مقدمه سفر خویش نگفته است و من از جریان آن سفر به مناسبت عضویت در کمیته مواد خواندنی برای نوسوادان وابسته به کمیسیون ملی یونسکو تا حدودی مطلعم، مناسب دیدم جریان را خاطره‌وار بنویسم، زیرا ثبت و ضبطی نکرده‌ام که به جزییات بتوانم بپردازم.
یونسکو پیش از اوقاتی که آل‌احمد به سفر مذکور برود (مهر ۱۳۴۱) طرحی را در کشورهای آسیای غربی و ایران به نام «تهیه مواد خواندنی برای نوسوادان» به مورد اجرا گذاشته بود. به منظور آنکه کتاب‌هایی آسان‌خوان برای تازه‌باسوادان نوشته و چاپ شود، تا این گروه تازه‌باسوادان به علت نبودن کتاب آنچه را که آموخته‌اند فراموش نکنند. چه در بسیاری از ممالک دیده شده بود که باسوادشدگان پس از چندی که چیزی نخوانده بودند، بیسواد شده بودند.
یونسکو در راه اجرای آن طرح چند کنگره سالانه تشکیل داد که معمولا هیئت‌های پنج‌نفری از ناشران و کتابداران شرکت می‌کردند و من به آن جلسات از جانب ایران و به دعوت یونسکو رفته بودم.
یکی از مصوبات پیشنهادی کنگره‌ها که یونسکو پذیرفت، دادن بورس‌هایی بود به نویسندگان از کشورها تا بتوانند در ممالک پیشرفته به پژوهش بپردازند و راه‌های تهیه کردن و نوشتن کتاب‌های مناسب برای تازه‌باسوادان و نوسوادان را بیاموزند. دو بورس در این زمینه به ایران اختصاص یافت. کمیسیون ملی یونسکو طبق مرسوم امور یونسکو مسئول تعیین کردن افراد مناسب بدان منظور شد و برای آنکه افراد صاحب صلاحیت انتخاب شوند، موضوع را به مسابقه گذاشت. از میان شرکت‌کنندگان در آن مسابقه نویسنده نامور وقت، جلال آل‌احمد فرد شاخصی بود که برگزیده شد و وزیر وقت فرهنگ انتخاب‌شدگان را به آن سفر اعزام کرد. مقصود آن است که مقدمات این امر تا آن حد که به یادم مانده است سابقه‌ای درازتر دارد از زمانی که جناب آقای درخشش به وزارت رسید.
[نادره‌کاران: سوگنامه ناموران فرهنگی و ادبی (۱۳۰۴-۱۳۸۹)، ایرج افشار، زیر نظر بهرام، کوشیار و آرش افشار، به کوشش محمود نیکویه، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار، چاپ دوم ۱۴۰۰، ج ۱، ص ۳۴۴-۳۴۵]
لینک کوتاه:
